Dünya Ormanlarının Üçte Birine Sahip Bir Ülke
Dünya orman zenginliklerinin üçte birine sahip olan SSCB'de mobilya üretimi çok gelişmiş olmasına rağmen, yakın geçmişe kadar ürün yelpazesi çok sınırlı kalmıştır. SSCB döneminde ülkede üretilen mobilyalar, genellikle ikinci sınıf ve düşük fiyatlı ürünlerden oluşmaktaydı. Bunun yanı sıra, Romanya, Çekoslovakya ve Bulgaristan gibi ülkelerden mobilya ithalatı yüksekti. Piyasa ekonomisine geçişle birlikte Rusya Federasyonu mobilya pazarı hızla gelişmeye başlamış ve bu ülkedeki mobilya üretimi önemli bir sıçrama kaydetmiştir. Son yıllarda Rusya'da tüketicinin alım gücünün artması, inşaat işlerinin çoğalması ve buna bağlı olarak kalitesi daha yüksek ithal ürünlere yönelmesi ile birlikte, piyasa alabildiğine canlanmış, dağıtım kanalları gelişmiş ve sektördeki rekabet ortamı alabildiğine gelişmiştir. Resmi devlet istatistiklerine göre kriz öncesinde sektörde faaliyet gösteren 6 bin mobilya üretim tesisinde, 140 bin kişi çalışmaktaydı. Bu tesislerden yaklaşık 200 firma yüksek kapasiteye sahip mobilya üreticilerine ait olup, geri kalan firmalar ise daha çok küçük atölyeler olarak hizmet vermekteydi. Ancak birbiri ardına ülkede yaşanmış olan ekonomik çalkantılar ve son olarak da 2008 yılında patlak veren global kriz, sektörün gelişimini sekteye uğratmıştır. 2010 yılı itibariyle toparlanma içerisine giren sektör, gelecek için oldukça umut vadeden bir görünüme sahip olsa da, uzmanlar satışların eski düzeye varmasının zaman alacağı konusunda hemfikirler.

Dünyanın 12. Büyük Mobilya Pazarı
Rusya 17 milyon m2 üzerinde yaşayan 140 milyonluk nüfusu ile CSIL'in 2010 yılında yayınladığı rapora göre dünyanın 12. büyük mobilya pazarı konumundadır. Her ne kadar batılı gelişmiş ülkelerle karşılaştırıldığında kişi başına düşen mobilya harcaması açısından oldukça düşük bir seviyede seyretmesine karşın (beşte biri civarında) Rus vatandaşlarının yaşam standartları günden güne artmaktadır. Mobilya ve dekorasyon da bu artıştan en hızlı bir biçimde payını alan bir sektör olmasının yanısıra, Rusya pazarının mobilya ithaline de oldukça açık olması ve yabancı mobilya trendlerinin yakından takip edilmesi, talep olması da sektörün büyümesindeki önemli faktörler arasında sayılabilir. Tüm bu özelliklere bir de ülke ekonomisinin krizin etkilerinden sıyrılarak toparlanma yolunda önemli adımlar atmış olmasını eklersek, uluslararası otoritelerin hem bizzat Rus mobilya endüstrisinin gelişimine hem de yabancı mobilya firmalarının bu pazardaki şansına neden oldukça olumlu bir biçimde baktıklarını anlayabiliriz.

Sıkıntılı Dönemlerin Ardından Toparlanan Mobilya Ticareti
Ancak tüm bunlar, Rus pazarında faaliyet göstermekte olan mobilya firmalarının hem toparlanma süreçlerinin hem de almaları gereken yolun oldukça uzun olduğu gerçeğini de değiştirmemektedir. Yorumlar, bu sürecin beklenenden biraz daha uzun olabileceği doğrultusunda. Öte yandan 2009 yılındaki o trajik düşüşten, yaşanan kayıplardan, finans sorunlarından sonra, Rus mobilya imalatçıları ve perakendecilerinin çok büyük bir bölümü 2010 yılında kendilerini toparlayabilmiş ve kriz sürecini başarıyla yöneterek varlıklarını koruyabilmişlerdir. Elbette bu süreç pek çoğu için hiç de kolay olmamış, pek çoğu doğrudan ve dolaylı masrafların önemli bir bölümünü düşürerek tam anlamıyla bir yaşam mücadelesi vermişlerdir. Bu dönemde mobilya imalatçılarının tamamına yakını bankalarla pazarlığa oturmuş, kredi vade ve faizlerinde indirimler istemiş, üretim hacimlerini düşürmüş, tedarikçilerinden fiyat indirimi ve vade artırımı istemiş, yeni tedarikçilre yönelmiş, üretim hatlarında reorganizasyona gitmiş, fiyat politikaları nı değiştirmiş ve belirli tavizler vermek zorunda kalmışlardır. Bu dönemde ilk kesilenlerin başında tanıtım, reklam, fuar gibi masraflar gelirken, üzerinde en çok durdukları konu ise satışlarını nasıl artırılabileceği olmuştur. Çekici vadeler, promosyonlar, fiyat indirimlerinin yanısıra aktif pazarlarlama yöntemleri, yeni distribütörler bulmak gibi yöntemleri deneyen Rus mobilya üreticileri geçirdikleri bu zor dönem sonrasında yavaş yavaş düze çıkmayı başararak, tümü kriz öncesi düzeye ulaşamamış olsa da, satışlarıon canlanmasını sağlamışlardır. Pazarın Hacmi, Üretim ve Tüketim Rakamları
CSIL tarafından yapılan en son araştırmaya göre, 2010 yılı itibariyle Rus mobilya pazarı, üretim fiyatları baz alındığında yaklaşık 7 milyon dolar, perakende fiyatları baz alındığında ise 13,000 milyon dolarlık bir hacme sahiptir. Aynı dönem içerisinde, ruble bazında yaklaşık % 14 civarında bir büyüme gösteren sektörün bu performansı 2008 yılı düzeyini henüz yakalamamış olsa bile en azından ilerisi için önemli bir gelişme olarak değerlendirilebilir. Resmi devlet istatistiklerine göre; sektörde faaliyet gösteren 6 bin mobilya üretim tesisinde, 140 bin kişi çalışmaktadır. Söz edilen tesislerden yaklaşık 200 firma yüksek kapasiteli üretici olarak sayılabilmekte, geri kalan firmalar ise küçük atölyeler olarak çalışmaktadır. Rusya mobilya sektörü çok hızlı gelişmekle beraber, farklı tahminlere göre Rusya Federasyonu'nda kişi başına yıllık mobilya harcamasının 3550 USD arasında olduğu görülmektedir. Bu rakam Fransa'da 200 USD, Almanya'da ise 300 USD'dir. Ortalama gelirli Batılı bir aile 5 yılda bir, ortalama bir Türk ailesi 10 yılda bir ev mobilyalarını değiştirirken, ortalama gelirli bir Rus ailesi mobilyalarını bozulup kırılıncaya kadar kullanmaktadır. Öte yandan, büyük kentlerde mobilya tüketimi oldukça yüksek düzeyde olup, tüketim hayat seviyesine, ipotek kredilerine ve inşaat hacimlerine bağlı olarak değişkenlik göstermektedir.

İthal Mobilyaların Pazardaki Oranı Dünya Ortalamasının Üzerinde
Öte yandan Rus mobilya pazarı içerisinde ithalatın oranı % 35 olup, bu oranın yaklaşık % 30 civarında olan dünya ortalamasının üzerinde olduğunun belirtilmesinde fayda vardır. Üstelik Rus mobilyacıların yatırım ve altyapı çalışmaları artmadan önce bu oran neredeyse % 50'ler civarındaydı. Sadece bu veri bile, ithal mobilyanın Ruslar tarafından ne kadar rağbet gördüğünü ve bu pazardaki yabancı mobilyacıların şansını gözler önüne sermesi açısından önemlidir. Son dönemde pazar içerisinde yeni yerli girişimlere çok sık rastlanılmamış olması ve yeni markaların boy göstermemesi de bunu desteklemektedir. Öte yandan yerli üreticiyi korumak amacıyla 2004 yılından itibaren gümrük vergilerinin sürekli olarak yükseltilmesine ve % 20'lere kadar varmasına rağmen piyasadaki yabancı firma sayısının düzenli bir artış göstermekte olması da bu pazardaki yabancı varlığı ve etkisinin bir başka somut kanıtıdır. Yabancı mobilyaların düzenli olarak Rus pazarına giriyor olması, özellikle alt ve orta segmentlerde gerçekleşmekte olan kıyasıya bir rekabeti alabildiğine körüklemektedir. Esasında mobilya ithalatının oldukça hızlı bir biçimde artması kriz öncesi dönemde başlamış ve 2008 yılı itibariyle 3.5 milyon dolar seviyelerine ulaşmıştı. Kriz döneminde bariz bir gerileme gösteren ithalat, kriz öncesi düzeye ulaşmamış olsada son bir yıl içerisinde önemli bir artış kaydetmektedir.

Mobilya ve Ağaç İşleme Kuruluşları Derneği'nin bilgilerine göre ithal ürünlerin hedef pazarında daha çok üst gelir grubu bulunmaktadır. Derneğin istatistikleri incelendiğinde ithal edilen mobilyaların %14'ünün pazarın orta sınıf grubuna, % 86'sının ise pahalı ve çok pahalı (elit) ürünler grubuna girmekte olduğu görülmektedir.

İtalyanlar Açık Ara Önde, Çin'in Payı Giderek Artıyor
Rusya'ya mobilya veren ülkelerin başında İtalya gelmekte. Rus mobilya pazarına ilk olarak İtalyan mobilyacıları ithal ürünlerle girmiş ve pazara kendi estetik tercihleri ve işbirliği şemalarını oturtmuştur. Ağırlıklı olarak Rusya pazarındaki orta ve üst segmentlere mal vermekte olan İtalya'nın Rusya'ya ihraç ettiği mobilyanın değeri 2010 yılı itibariyle 700 milyon doları aşmış olup, bu da toplam ithal edilen mobilya miktarının üçte birine karşılık gelmektedir. Rus mobilya pazarında, özellikle de lüks mutfak mobilyaları alanında bir diğer ağırlığı olan ülke Almanya'dır. Almanya, Rusya pazarına mobilya veren ülkeler arasında 4. sırada yer almaktadır. Seçkin bir nüfusa sahip olan Moskova ve St. Petersburg gibi kentlerde yoğunlaşan üst sınıf Rus mobilya tüketicisini hedefleyen bu iki Avrupa ülkesi arasında kıyasıya bir rekabet sürmektedir. Zaten Almanya ve İtalya'nın tanınmış hemen hemen tüm büyük mobilya markalarını, Rusya'nın önemli ithalatçı firmaları çoktan paylaşmış durumdalar. Rusya'ya mobilya ihraç eden ülkeler arasında ikinci sırayı ise %20 pazar payı ile Çin almaktadır. Üstelik Çin mobilyasının pazardaki oranı her geçen yıl istikrarlı bir biçimde artmakta olup, 2010 yılı rakamları itibariyle kriz öncesi 2008 yılı oranlarını dahi geçmiş durumdadır. Rusya'nın mobilya ithal ettiği diğer ülkeler arasında Fransa, ABD, Polonya, Ukrayna, Japonya ve Güney Doğu Asya Ülkeleri (Malezya vb.) gelmektedir. Türkiye'nin bu ülkeye yapmış olduğu ihracat ta yıldan yıla artış göstermektedir. Rusya'nın mobilya ihracatı ise pek parlak olmayıp, êÅä "Rusya mobilya mağaza ve perakende zincirleri" araştırmasına göre % 84.8 oranında daha azdır. Bu rapora göre ihracat rakamları neredeyse ithalatının yarısı düzeyinde seyreden Rusya'nın en çok ihracat yaptığı yerler arasında ise Kazakistan, Almanya ve Ukrayna başta olmak üzere Polonya, İtalya, Hollanda, Fransa, İsveç gibi ülkeler bulunmaktadır.

İç Pazardaki Mobilya Dağıtım Kanalları
Rusya'nın ithal ettiği yabancı mobilyalar genellikle ithalatçı / toptancı mobilya firmaları, tek ya da çoklu ürün satıcısı perakendeciler, perakende zircirleri, mobilya süper, hiper marketleri, Kendin-Yap (DIY) mağazaları ve mimarlık, iç tasarım büroları aracığıyla pazara dağıtılmaktadır. Bu arada, Rusya'da mobilya tedarik zincirinin çok da katı olmadığını, bir müşterinin mobilyayı değişik dağıtım kanallarından alabileceği gibi, mümkün olduğu ölçüde doğrudan fabrikasından da satın alabileceğini belirtmekte fayda var.

Genellikle Rusya'daki ithal mobilyaların fiyatı, yabancı üreticiden Rusya'da yerleşik mağazaya ulaşıncaya kadar 34 kat artmaktadır. Bu nedenle, pazardaki ithal ürünlerin fiyatı yüksektir. Öyle olunca da rekabet edebilmek için son dönemde çok sayıda mobilya perakendecisi ya da iç mimari bürosunun bir toptancı ya da temsilciden mal almaktansa Almanya ya da İtalya'daki firmalarla giderek daha fazla oranda doğrudan bağlantı kurdukları gözlemlenmektedir. Kimi aracı ya da tasarımcılar ise sipariş miktarı, fiyatlar vb. kriterlere bağlı olarak her iki yöntemi de denemekte, kimi zaman toptancıdan, temsilciden, kimi zaman da doğrudan fabrikadan alım yapmaktadırlar. Rusya pazarına mal veren dağıtım kanallarının başında bağımsız mobilya perakendecileri ve ithalatçıları gelmekte olup, bu firmalar pazarda % 40 gibi bir ağırlığa sahiptirler. Rusya'da ancak çok eski ve güçlü yabancı mobilya markaları nın resmi temsilcilikleri bulunmaktadır ki bunların çok büyük bölümü, daha önce de belirtildiği gibi ağırlıklı olarak Moskova ve St. Petersburg'da konuşlanmış bulunan İtalyan ve Alman firmalarıdır. Geri kalanlar doğrudan perakendeciler / temsilciler aracılığıyla piyasaya verilmektedir. Yabancı mobilya üreticilerinin % 30'luk bir bölümü de mallarını aynı zamanda hem toptancı hem de perakendeci konumunda olan ve az sayıda mağazaya sahip olan firmalar aracığılıyla piyasaya sürmektedirler. Pazarın üst segmentine hitap eden ithalatçıların çoğu bir ya da iki ülkenin markaları üzerinde yoğunlaşmış olup, bu ülkenin birden çok markasının pazara ulaşmışını sağlamaktadırlar. Çok az ithalatçı örneğin çocuk ya da mutfak mobilyaları gibi sadece tek bir mobilya çeşidine bağlı kalmaktadır.

Uzmanlar, Sıkıntlara Rağmen Sektörden Umutlu
Görünen o ki, önümüzdeki dönemde de Rusya mobilya endüstrisinin geleceği biraz da uluslararası pazarlardaki fiyatlara olarak şekillenecek. Özellikle de gaz ve petrole... Ekonomik tahminler, Rusya'da enerji maliyetlerinin uygun olduğu doğrultusunda ancak müşteri açısından yüksek enflasyon önemli bir tehdit gibi gözüküyor. Sektörün diğer sorunları arasında zayıf bankacılık sektörü, gayrı safi milli hasılanın düşük seyretmesi ve bürokratik engeller bulunmakta. Sonuç olarak, şunu söyleyebiliriz ki, 2011 yılının ortalarında mobilya sektörü ile ilgili eldeki veriler her ne kadar bizlere bu ülkede eski günlerin performansının kısa vadede yakalanamayacağını işaret etse de, konunun uzmanları bu pazarın geleceğinden oldukça umutlular. Çoğu Batı Avrupa ülkesinin büyüme oranlarının sıfır ya da en çok % 1 civarında kalacağı yönündeki beklentiler göz önüne alındığında, Rus ekonomisinin bu yıl %5 civarında büyüyeceği ve bu büyümenin benzer oranlarda 2012'de de devam edeceği öngörüleri, bu gelişmeden Rus mobilya pazarının da pay alacağının bir göstergesi konumunda.

Son dönemde birçok Türk mobilya firmasının bu ülkeye yatırım yapması, mağazalar açması ve perakende zincirine girmesi de pazarın geleceği açısından önemli bir işaret. Hatta Boydak grubu gibi yatırımcıların bölgedeki ihracat konusunda karşılaşılar zorluklar nedeniyle doğrudan yatırım kararı alması, diğer mobilya üreticilerimizi de cesaretlendirmektedir. Sektörün önge gelen isimleri Her geçen gün daha iyi bir noktaya gelen Türkiye-Rusya Federasyonu ilişkilerinin, bu ve benzeri özel sektör yatırımları için daha da elverişli bir ortam hazırladığını düşünüyor.

(*) Bu raporun hazırlanmasında OAIB'in Eylül 2010 raporu, WF (CSIL) No:50, Rusya Federasyonu Mobilya ve Ağaç İşleme Kuruluşları Derneği 2010 istatistikleri, Rusya Mobilya Magaza ve Perakende Zincirleri Birliği êÅä Pazar Araştırması 2011, www.mebvest.ru web sitesi gibi kaynaklardan yararlanılmıştır.