Ekonomi Bakanlığı’nın verilerine göre yurtdışı müteahhitlik sektörü tarafından ilk altı ayda alınan işlerin değeri 2.8 milyar dolarda kaldı. İkinci yarıda da bir bu kadar, hatta biraz daha fazla iş alınsa dahi, yıllık bazda toplam gelir 7 milyar dolar seviyesinde kalacak. Bu da sektörün 13 yıl geriye gittiğini, 2016’yı, sürpriz gelişmeler olmazsa 2003 yılı seviyelerinde, bir başka ifadeyle 15 milyar dolar kayıpla kapatacağını gösteriyor. Sektör 2005’te 10 milyar dolar sınırını aşmış, son 10 yıldır da 20 milyar doların altına hiç düşmemişti.

Bir başka olumsuz gelişme daha var. O da alınan projelerin ortalama büyüklüğü. Sektörün yurtdışında aldığı işlerin ortalama büyüklüğü 2015’te ilk kez 100 milyon dolar barajını aşmıştı. Bakanlık verisine göre, bu yıl 62 milyon dolara geriledi. Yani hem toplam iş hacminde kayıp yaşandı, hem de alınan işlerin ortalama büyüklüğü düştü.

20 milyar doların altına düşmedi

Yurtdışı müteahhitlik hizmetleri sektörü 2005 yılında toplam üstlenilen proje bedelinde ilk defa 10 milyar dolar sınırını aştı. Son 10 yıldır 20 milyar doların altına hiç düşmedi. 2012 ve 2013'te 30 milyar dolarla tarihindeki en yüksek rakama ulaştı. 2014’te 26.5 milyar, 2015’te 22.5 milyar dolarlık iş aldı. Şimdi 6 - 7 milyar dolar seviyesi konuşuluyor. TMB yönetiminin analizine göre, "Proje tutarının geçmiş yılların belirgin şekilde altında kalması, sektörün ana pazarlarındaki sorunlardan kaynaklanıyor."

Irak ve Libya gibi bazı pazarlarda siyasi sorunlar yaşandı. 2015 yılında 5.4 milyar dolar iş alınan Rusya pazarı uçak krizi sonrası kapandı. Yine Rusya ve Türkmenistan gibi bazı pazarlarda da enerji fiyatlarının düşmesi, bu ülkelerde gelir kaybı yarattı, projelerin azalmasına yolaçtı.

Masada imzaya hazır işler var

Rusya ile ikili ilişkilerdeki normalleşme sonrası Rusya pazarının yeniden açılacağı beklentisi var. Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB) Başkanı Mithat Yenigün, daha önce DÜNYA’ya yaptığı açıklamada “2 milyar dolarlık işimiz imzaya hazır" demişti. Kuruluşun yönetimi Rusya ile ilişkilerin normalleşmesinin önemine vurgu yaparken, uluslararası finansman koşullarının zorlaştığı bu dönemde yeni pazarlara yönelik finansmanda Türk Eximbank'ın yanı sıra Afrika, Asya kalkınma bankaları, EBRD gibi kuruluşlarla işbirliğinin güçlendirilmesinin önemine dikkat çekti.

Varlık Fonu, sektörün önünü açar

TMB analizine göre, Türkiye Varlık Fonu da eğer ‘etkin, şeff af ve sürdürülebilir bir rota çizilip uygulanırsa’ altyapı yatırımlarını ve inşaat sektörünü desteklemek adına olumlu sonuçlar yaratabilir. Fon, ayrıca mevcut ve yeni pazarlara yönelik finansman temini konusunda da yurtdışı müteahhitlik hizmetlerine destek olabilir.

Bakanlık, ‘Sahra Altı Afrika’ diyor

Bu arada sektör için yeni pazar arayışları gündemde. Ekonomi Bakanlığı’nın çalışması da var. Bakanlığın sektörle ilgili analizinde şu tespitler yer alıyor: “Artan enerji talebi ile birlikte yüksek miktarda petrol ve doğalgaz rezervlerine sahip Sahra Altı Afrika’nın yeniden yapılandırılmasında Türk müteahhitlerinin yer alması oldukça önem arz etmektedir. Zambiya, Çin (Hong Kong), Liberya ve Çad’ın da eklenmesi ile 109 ülkede proje üstlenen Türk müteahhitlerinin Sahra Altı Afrika ülkelerinde de yer alması yönünde çalışmalar artırılmıştır. Etiyopya, Ekvator Ginesi, Kongo, Mali gibi ülkelerde son yıllarda üstlenilen önemli projeler gelecekte bu coğrafyada daha önemli işler alınabileceğinin sinyallerini vermektedir. Ülkemizin Afrika Kalkınma Bankası üyeliğinin 2013 sonu itibariyle tamamlanması sonrasında anılan banka tarafından açılan ihalelere girme imkânı da potansiyelin daha etkin kullanılmasına fayda sağlayacaktır. Bakanlığımızca Sahra Altı Afrika’ya yönelik hedef ülke çalışması gerçekleştirilmiş olup, Etiyopya, Nijerya, Mozambik ve Gana öncelikli ülkeler olarak ön plana çıkmıştır. Etiyopya’ya, Nijerya’ya ve Mozambik’e ‘Müteahhitlik Heyeti Programı’ gerçekleştirilmiştir.”