Giriş

1.Ahşap veya masif, insanoğlunun kullandığı ilk doğal kaynaklardan biridir. Üstün özellikleri yanında sürdürülebilir, estetik ve ekonomik önemi olan çevre dostu bir malzemedir. Yapısal özellikleri ile sanatçılara, ustalara esin kaynağı oluşturmuş, kalıcı değerdeki ürünlerle kullanıcıların her zaman ilgisini çekmiştir. İnsanlık, yıllardır çeşitli yöntemlerle sayısız kullanımlar için odun ve odun kökenli oldukça fazla malzeme üretmiştir. Günümüzde de bu konudaki araştırmalar devam ettirilmektedir. Ancak, ahşabın doğallığında, estetikliğinde, rahatlığında ve kullanılabilirliğinde bir malzeme günümüze kadar bulunamamıştır. Bu bakımdan ahşap; mobilya, doğrama, iç dekorasyon, yapı, oyuncak vb. gibi birçok alanda önemini ve kullanımını büyük bir oranda koruyacak ve bunu sürdürecek tek malzemedir (1-4).

Ağaç; sürdürülebilir bir kaynak olarak Dünyada her ülkede az veya çok yetiştirilmektedir. Bunun yanında; her malzemede olduğu gibi üretimin seri, kaliteli, ekonomik ve verimli yapılması öncelikli olarak düşünülmelidir. Bu bakımdan, ağaç kökenli tomruk veya kereste hammaddesi ürünlere uygun değerlendirilerek, seçim yapılmalıdır.

Seçim işlemi; yıllardır geleneksel olarak daha çok ustalar veya kalifiye elemanlarca yürütülmektedir. Bu durum; çeşitli ağaç odunları ve özellikleri, odunun heterojen yapısı, ürünlerin çeşitliliği, eleman sayıları ve işlevleri, görünüm özellikleri ile yapım teknikleri göz önünde alındığında oldukça karmaşık çözümleri içermektedir. Ağaç malzeme tomruk veya kerestenin ürüne dönüştürülmesinde diğer önemli bir etken zayiatlardır. Ahşap mobilya endüstrisinde kereste üretim zayiatları % 40-60 olup, oldukça yüksektir. Malzeme tüketiminin artması maliyetleri artırmakta, ürün kalitesi ve üretim kapasitesindeki düşüşlerle ilgili birçok soruna neden olmaktadır. Ancak, seçimle oldukça ilişkili olan zayiatlar konusu malzemenin işlenmesinde kesim planlarına dayalı ayrı bir uzmanlık gerektirmektedir. Bütün bunlara göre; ağaç malzeme tomruk veya kereste kalite standartları seçiminin, uzmanlar veya mühendislik düzeyindeki değerlendirmelerle yapılması bir zorunluluk olarak ortaya konulabilir. Böylece, üretimde hammaddeye dayalı belirtilen sorunlar için en uygun çözümler sağlanabilecektir. (4-6).

Bilindiği gibi standart veya standartlaştırma; belirli bir çalışma ve etkinlik ile ilgili olarak ekonomik yarar sağlamak için kuralları belirleme ve bunları uygulama işlemidir. Uygun kalitede, seri üretim ve maliyetlerin azaltılması ile verimli çalışmalar yapılması yanında, tüketicilerin bilinçlenmesinde de etkilidir. Standartların diğer bir özelliği de değişen koşullara ve gelişen teknolojiye uyumlu olabilmeleridir (7)Bu yayında; mobilya ve doğrama üretiminde kullanılan ağaç malzeme tomruk ve kereste kalite standartlarının seçimi üzerinde durulmuştur. Böylece; malzemelerin üretimi ve kullanımı ile ilgili mobilya, doğrama, tomruk ve kereste endüstrileri, oyuncak yapımı vb. yanında, diğer odun kökenli üreticilere katkılar sağlanması amaçlanmıştır.

2. Mobilya ve Doğrama Endüstrisinde Kullanılan Ağaç Odunlarının Özellikleri ve Seçimi

Mobilya ve doğrama ürünlerinde kullanılan ağaç malzeme odunun gerektirdiği özellikler oldukça fazladır. Bunlar, aşağıdaki gibi belirtilebilir (5, 6, 8-10):a) Direnç, dayanım, sertlik vb. özelliklerinin yeterliliği: Ağaç malzemenin direnç özellikleri, çeşitli kullanış yerleri için önemlidir. Bu kapsamda odun dirençleri, üretilecek ürünlerin yanında her bir ürün elemanı için farklılık gösterir. Örneğin; herhangi bir sandalye üretiminde elemanların dirençleri farklılık göstermekle birlikte genellikle yüksek, elbise dolabı çekmeceleri üretiminde ise daha düşük dirençli ağaç odunları kullanılabilir. Ayrıca; malzemenin direnci, yapım teknikleri veya konstrüksiyonla ilişkili yapısal çözümler de gerektirir. Herhangi bir ürünün yapım tekniği ile ilişkili tasarımı ve üretiminde; düşük veya yüksek dirençli ağaç odunları seçiminde, ürün elemanları kesitinin arttırılması veya azaltılması da önemli bir etken olarak belirtilebilir.

b) Strüktür ve renk homojenliği: Bu özellikler, genellikle yüzey işlem sistemleri (YİS) için önemlidir. Bu bakımdan; doğal veya örtücü olmayan (vernikli) ve yarı doğal veya yarı örtücü (renklendiricili) YİSde, deseni daha belirgin olan halkalı (genellikle yıllık halka genişliği 2.5-3 mm) ve yarı halkalı yapraklı ile iğne yapraklı ağaç odunları uygun seçimler olarak belirtilebilir. Aynı şekilde, bu tip YİS için öz ve diri oduna bağlı belirgin renk farklılıkları uygun değildir. Bunların yanında, doğal veya saydam olmayan (boyanacak) YİSde ise odun desen ve renk farklılıkları önemli değildir.

c) Suni kurutma karakteristikleri ve çalışma özelliklerinin (çatlama, eğilme, çarpılma vb.) uygunluğu: Ağaç odunları farklı türler yanında aynı türde de heterojen bir yapı göstermektedir. Doğal veya yapay kurutmada, odun yoğunlukları ile kereste kalınlıkları ve rutubetleri kurutma kalitesi ve süresinde etkili olmaktadır. Genellikle, yüksek odun yoğunlukları düşük kurutma sıcaklıkları (başlangıç 30-60°C, bitiş 70-80°C); düşük yoğunluklarda ise daha yüksek kurutma sıcaklıkları (başlangıç 70-80°C, bitiş 95-120°C) gerektirmektedir. Ayrıca, yüksek odun yoğunluğu ve kereste kalınlıkları kurutma süresini ve zayiatları artırıcı yönde etkilemektedir. Bilindiği gibi, odun çalışmasının engellenebilmesi veya en az olabilmesi için kullanım yerindeki denge rutubet miktarına (DRM) kadar kurutulmalıdır. Genellikle iç koşullarda veya bağıl nemi düşük ve sıcaklığı yüksek ortamlarda kullanılacak odun düşük rutubet miktarları gerektirmekte, Bu da kurutma kusurlarını ve süreyi arttırıcı olarak etkilemekte olup, özenli çalışmayı gerektirir.

d) Tutkallama özelliklerinin uygunluğu: Odunların tutkallanmasında; odunun ve tutkalın yapısal özellikler ile tutkallama yöntemleri etkili faktörler olarak belirtilebilir. Aynı şekilde odundaki ekstraktif maddelerin (reçine, yağ vb.) fazlalığı da tutkallamayı olumsuz etkilemektedir. Buna bağlı olarak odunların yoğunlukları düşükten yükseğe doğru; kolay, normal, zor ve çok zor olarak dört tutkallama sınıfına dayandırılmaktadır. Bu amaçla tutkallamada; tutkal viskozitesi, odun ve tutkal PH değeri, açık ve olgunlaşma ile presleme süresi ve sıcaklığı vb. birçok faktör etkili olmaktadır. Ayrıca, odunlarının işlenmesinde düzgün yüzeyler de tutkallanma dirençlerini arttırmaktadır. Bunlara göre; yüksek yoğunluktaki odunlar genellikle daha düzgün yüzeyler oluşturduklarından tutkallamaya daha uygundurlar. Ancak, yoğunluğu yüksek odunların fazla çalışması, ürün için uygun yapım tekniklerini gerektirmektedir. Odun rutubeti de tutkallamada önemli olup, direnç bakımından en uygun rutubet miktarları % 6-14 olarak belirtilmektedir.

e) İşlenebilme özellikleri ve bıçakları köreltme etkisi: Genellikle yoğunluğu yüksek, dağınık traheli ve homojen yıllık halka oluşumu gösteren odunlar iyi işlenme özellikleri göstermektedir. Bunun yanında, ekstraktif maddece (silis, reçine vb.) zengin ve budak oluşumu fazla odunlar ile işlemede yüzey düzgünlüğü artışı, bıçak körelmesini olumsuz yönde etkilemektedir.

f) Bükülebilme kaliteleri: Bu özellikte en önemli etkenler, odunun düzgün lifli ve budaksız veya az budaklı bir yapı göstermesidir. Odunun elastiklik özellikleri; yoğunluk, yaz odunu iştirak oranı artışı ile artmakta; sıcaklık, rutubet, lif açısı ve budakların artışı ile azalmaktadır. Lif doygunluğu noktası (LDN) % 28-30 üzerindeki rutubetlerde değişmemektedir. Özellikle bükme mobilya vb. üretimlerde, düzgün lifli ve budaksız yapraklı ağaç odunları uygun seçim olarak belirtilebilir.

g) Bitkisel ve hayvansal zararlılar ile ortam koşullarına dayanıklılık: Ağaç türü odunlarının doğal dayanıklılıkları beş sınıfta toplanmaktadır. Ağaç odunları dayanıklılıkları; 5 yıldan az Dayanıksız (Akçaağaç, Dişbudak, Gürgen, Huş, Kavak, Kayın, Kızılağaç), 5-10 yıl arası Az Dayanıklı (Çam, Ladin, Göknar, Karaağaç), 10-15 yıl Orta Dayanıklı (Melez, Servi, Ceviz), 15-25 yıl Dayanıklı (Ardıç, Porsuk, Sedir, Kestane, Ak meşe), ve 25 yıldan fazla Çok Dayanıklı (Tropik türler) olarak belirtilmektedir. Bunlara göre; dış koşullarda dayanıklılıkları yüksek, iç koşullarda ise normal ve daha düşük dayanırlıktaki ağaç türü odunlarının kullanımı uygun görülmektedir.

h) Yüzey işlem sistemlerine uygunluğu: Bu amaçla öncelikle odunun çalışması en önemli etkenlerden biri olarak belirtilebilir. Çalışma; genellikle sert ve düşük elastiklikteki yüzey işlem katmanlarında çatlama, kabarma vb. gibi yıkımlayıcı bir yapı gösterir. Buna bağlı olarak genellikle iç koşullarda estetik özellikleri ve yoğunluğu yüksek ağaç odunları (halkalı traheli yapraklı ağaç türleri), dış koşullarda ise yoğunluğu ve çalışması düşük doğal dayanımı fazla iğne yapraklı ağaç odunları kullanılabilir.

i) Yoğunluk: Yoğunluk, odunun seçiminde en önemli etkenlerden biridir. Herhangi bir ağaç türü odun yoğunluğunun bilinmesi onun teknolojik özelliklerini önemli oranda belirleyicidir. Örneğin, yoğunluğu yüksek bir ağaç odunu yüksek dirençli, fakat fazla çalışma gösterir. Ağaç odunlarının yoğunluğu yıllık halka genişlikleri ile de yakından ilişkilidir. Yoğunluklar, yapraklı ağaç odunlarında (hızlı büyüyen türler dışında) yıllık halka genişliği (YHG) arttıkça artmakta, iğne yapraklılarda ise YHG azaldıkça artmaktadır. Mobilya veya doğrama endüstrisi için ağaç türü odunlarının yoğunlukları 0.40-0.70/0.80 gr/cm3 arasında önerilmektedir. Ayrıca, yapım tekniğine veya konstrüksiyona göre; ağır veya fazla direnç gerektiren ürünlerde yüksek, hafif veya az dirençli ürünlerde ise düşük yoğunluktaki ağaç odunları uygun seçim olabilir.

Her bir ağaç türü odununun özellikleri oldukça karakteristiktir. Bazı türler birçok amaçlar için diğerlerinden daha uygundur. Bunların yanında, hiçbir tür bütün amaçlar için uygun değildir. Yani, herhangi bir ürün yapımında istenilen özellikler bir arada ve bir türde bulunamaz. Örneğin; Doğu Kayını odununun fiziksel ve mekanik özelliklerinin çoğu yüksektir. İşlenme performansı çok iyi, boya veya verniklerle işlemlere uygun, koltuk ve sandalye gibi ürünler için yeterli dirençtedir. Ancak, fazla çalışma göstermekte ve kolaylıkla çürümektedir. Meşe, Kestane, Ceviz ve Dişbudak odunlarının yoğunluk ve çalışması orta, genellikle Dişbudak ve bazı Meşe türleri az, Ceviz orta ve Kestane ile bazı Meşe türleri yüksek dayanıklı özellikler gösterirler. Ayrıca, işlenme performansları orta ve yüksek, halkalı traheli yapıları ile yüzey işlemlerinde oldukça estetik görünümler sağlarlar. Kızılağaç odunu ise, iyi işlenebilmesi yanında, orta yoğunluk ve çalışması bakımından yukarıda belirtilen amaçlar dışında ve daha çok kontrplak üretiminde kullanılmaktadır. Aynı şekilde; Kavak odunu düşük yoğunluk ve işlenme performansı ile daha çok mobilya çekmece vb. gibi hafif konstrüksiyonlar için uygundur. İğne yapraklı ağaç odunları genellikle düşük yoğunluk, az çalışma ve ekstraktif maddece zengin olduğundan dış koşulardaki yapımlarda kullanılmaktadırlar (8, 10-14).

Bütün bunların yanında; odun ve odun kökenli malzemelerin sakıncaları, ortam koşullarına uygun yapım teknikleri ile giderilerek uzun yıllar yararlanılabilecek bir yapı gösterebilmektedir.

Ulusal ve Uluslararası Kereste Kalite Standartları

Standartlar; Türkiyede devlet, Avrupa ve Kuzey Amerikada devlet ve özel kurumlarca ortaya konulmaktadır. Dünyada tomruk veya kereste kalite standartları genellikle 2 veya 3 sınıfta toplanmaktadır. Standartlar; yapraklı veya iğne yapraklı ve ağaç türü odunları, yapacak, kerestelik vb. olarak ayrı ayrı sınıflandırılmaktadır. Özellikle, yapraklı veya sert keresteler kenarlı veya kenarsız, iğne yapraklı veya yumuşak keresteler ise kenarsız olarak sınıflandırılmaktadır (15, 16).

Dünyada hammadde standartları yanında, ürün standartları da bulunmaktadır. Ürün standartlarında; genel yapıdan görünüş ve malzeme özelliklerine, yapım teknikleri, boyut ve toleransları, dayanıklılık ve denge deneyleri, yüzey işlemleri, etiketleme, ambalajlama ve standarda uygunluk beyannamesi vb. gibi birçok ayrıntılı bilgiler belirtilmektedir (15, 16).

Ulusal Kalite Standartları

3.1.Ülkemizde standartlar Türk Standartlar Enstitüsünce (TSE) hazırlanmaktadır. Bunlar daha çok Avrupa Standartları (EN) esaslarına dayandırılmaktadır (15).

Bu kapsamda tomruk ve keresteler görünüşlerine göre 1., 2. ve 3. Sınıf olarak 3 kalite sınıfında toplanmaktadır. Tomruklar görünüşlerine göre; kerestelik iğne yapraklılar TS 446, yapraklılar TS 3281, sert (yapraklı) yuvarlak yapacak odun kalite sınıflarına göre Meşe ve Kayın için TS EN 1316-1:2012 ve Kavak için TS EN 1316-2:2012 ile Dişbudak ve Akçaağaç için TS EN 1316-3, Ceviz, Meşe, Karakavak ve Karaağaç kerestelik tomruklar olarak sırası ile TS 151, TS 276, TS 674 ve TS 2820 kodlu standartlarda belirtilmektedir. TS 11356 kodlu standart ise mobilya yapımında kullanılacak keresteleri içermektedir.

Keresteler veya yapacak odunların görünüş özelliklerine göre; sert (yapraklı) odunlar Kavaklar TS 1249. EN 975-2, Meşe ve Kayın TS EN 975-1 ile yumuşak (iğne yapraklı) odunlar Avrupa Ladinleri, Göknarları, Çamları ve Duglas Göknarları TS EN 1611-1 kodlu standartlarda belirtilmektedir.

Tomruk ve kerestelerde 1. Sınıfta; çürük-kovuklar, budaklar, renklenme, sulama ve böcek delikleri, imalat kusurları ve çekme odunu olmamalıdır. Çatlaklar, lif kıvrıklığı ve çarpılmalar ise oldukça sınırlı olarak bulunabilir. Ayrıca 2. ve 3. Sınıflarda ise belirtilen kusurlar sınırlı olarak bir miktar fazla olabilir.

Mobilya veya doğrama üretiminde kullanılacak ağaç türü odunları genellikle sağlam yapıda ve yüksek kaliteli olmalıdır.

Uluslararası Kereste Kalite Standartları

ABDde Ulusal Standart Enstitüsünce (American National Standards Institute-ANSİ) hazırlanan Amerika Test ve Malzemeler Derneği (Amerika Society for Testing and Materials-ASTM) tomruk ve kereste ile ilgili standartlar bulunmaktadır. Bunun yanında; Amerika ve Kanadanın çeşitli bölgelerindeki üretici kuruluşları; Amerika Ulusal Sert Ağaç Kereste Birliği (National Hardwood Lumber Association-NHLA) ve Kanada Kereste Standartları Akreditasyon Kurulu (Canadian Lumber Standarts Accrediatition Board-CLSAB)ın belirlediği tomruk veya kereste kalite standartları da uygulamada kullanılmaktadır (16).

Amerikada kereste kalite sınıfları; iğne yapraklı ağaçlar için görünüş, kullanım amaçları ve işlenme özelliklerine göre 2, yapraklı ağaçlar için ise kullanım amacına göre 4 sınıfa ayrılmıştır. Aynı şekilde, Amerikadaki bazı kurumlarca (American Hardwood Export Council-AHEC, National Institute of Standarts and Technology-NIST ve American Lumber Standard Committee-ALSC) yüksek kaliteli mobilya, doğrama endüstrisi, mutfak dolap ve kapakları ile döşeme amaçlı kullanımlar için kereste standartları belirlenmiştir (17-19).

3.2.Avrupada Danimarka Mobilya Üreticileri Kalite Kontrol Kuruluşu (Danish Furniture Makers Control-DFMC) yüksek kalitede mobilya için ahşap standart gerekliliklerini belirlemişlerdir. Ağaç odunlarının iyi kalitede olması gerektiğini belirtmişlerdir. Yumuşak odunlar sağlam olmalı; mantar ve böcek arızları, kenarları kabuklu, reçine kanallı, çatlaklı ve düşen budaklı olmamalıdır. Yapraklı ağaç odunları da aynı şekilde; sağlam olmalı, böcek ve mantar arızlarına ait kusurlar, çatlaklar, yarıklar veya diğer kusurlar ile uygun olmayan budakları içermemelidir (5).

Mobilya ve Doğrama Üretiminde Kereste Kalite Standartlarının Seçimi

3.Mobilya ve doğrama üretimi için kullanılan ağaç malzeme kerestenin seçiminde uluslararası bir standardizasyonu yoktur. Üreticiler, üretecekleri ürünün tümüne ve kereste kalite sınıflarına göre değil, o ürün elemanlarına veya parçalarına göre standartları belirlemektedirler. Buna göre; ürünü oluşturan her bir elemanın veya parçasının kabul edilebileceği kusurların sayısı ve büyüklüğü çok iyi bir şekilde tanımlanarak ortaya konulmalıdır. Sonuç olarak; her bir ürün elemanı için kereste kalite sınıfı seçimi, ürün elemanlarının yapım tekniklerini ve estetikliğini içeren işlevsellik, dayanım, görünümü vb. gibi ayrıntılara dayandırılmalıdır. Örneğin; ahşap bir sandalye veya koltukta destekleyici elemanlar (ön ve arka ayaklar ile kolçak dikmesi) hem diğer ürün elemanlarını destekleyici bir yapıda, hem de tamamen görünür konumdadır. Yani, yeterli direnç ve estetikliği sağlayacak yüksek kalitedeki kereste kullanımını gerektirirler. Oturak ve arkalık kısımlarındaki elemanlar taşıyıcı elemanlar (oturak ve arkalık kayıtları ile kolçaklar) olup, genellikle yarı görünür durumdadırlar. Burada, elemanların konumlarına dayalı değerlendirilmesinde, arkalıkların oturaklara göre daha yüksek kalitede malzeme gerektirebileceği düşünülmelidir. Ancak, bu elemanlarda destekleyici elemanlara göre daha düşük kalitede malzeme kullanılabilir. Döşemeli mobilya çatkısı veya iskeleti ile boyanacak ürün elemanlarında ise odun rengi önemli bir etken olarak düşünülmemektedir. Bu değerlendirmelere dayalı üretilecek ürün ve parti miktarına göre belirlenen gerekli miktardaki hammadde veya yarı mamul ağaç malzeme sağlanır (1, 4, 5).

Genel olarak, mobilya üretiminde keresteler üç veya beş sınıfta toplanmaktadır. Dörtlü bir sınıflandırmada seçim aşağıdaki gibi yapılabilir (Şekil 1):

I. Sınıf: Daima görünür kısımlar (sandalye, koltuk ayak ve kolçak dikmesi, çekmece ön elemanları, masa tablası).

II. Sınıf: Ara sıra görünür kısımlar (koltuk veya sandalye oturak ve arkalık elemanları ile kolçaklar, kitaplık çekmece elemanları).

III. Sınıf: Görünmez kısımlar (boyanacak ürün elemanlar, döşemeli mobilya çatkıları-iskeletleri, köşe takozları vb.).

IV. Sınıf: Kontratabla üretiminde, oyuncak sanayi ve diğer benzeri kullanımlar.

Şekil 1. Üretilecek ürün tipi veya malzeme çeşidine göre kereste kalite sınıfları.

5. Sonuç ve Öneriler

Mobilya ve doğrama endüstrilerinde ağaç tomruk ve kereste kalite standartları seçimi, seri üretimin yapılması ürün kalitesinin arttırılması ve maliyetlerin azaltılması bakımından önemlidir. Bunlara göre; üretim verimliliğine önemli katkılar sağlayacak olan kalite standartları seçiminde aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurulmalıdır:

Üreticiler, üretecekleri ürünün tümüne ve kereste kalite sınıflarına göre değil, o ürün elemanlarına veya parçalarına göre standartları belirlemelidirler.

Her bir ürün elemanı için kereste kalite sınıfı seçimi, ürün elemanlarının yapım teknikleri ve estetiklik yanında işlevsellik, dayanım, görünümü vb. gibi ayrıntılara dayandırılmalıdır. Bu amaçla, kullanılacak odun hammaddesin kalite sınıfları yüksek olmalıdır.

1.Seçimde, ayrıntılı bilgileri içeren mobilya ve doğrama ürünlerine ait standartlardan yararlanılmalıdır.

Kesim planlarında toleranslı veya kaba ölçülendirmede, kalitesi düşük kerestelerin (2 veya 3. Sınıf) bazı kısımlarının daha yüksek kalitedeki ürün elemanları için değerlendirilebileceği göz önünde bulundurulmalıdır.

2.Üretici firma ürün kalitesi ve marka düzeyi, seçimde göz önünde bulundurulacak diğer bir etken olarak belirtilebilir.

3.Bunların yanında; kalite sınıflandırması yapılmamış kerestelerin değerlendirilmesi bu seçim yöntemine uygun yapılarak, önemli yararlar sağlanabilecektir.

6. Kaynaklar

1.Kurtoğlu A., Sofuoğlu S. D., Mobilya ve Ağaç İşlerinde Kullanılan Ahşap Malzemeler 1, Mobilya Dekorasyon Dergisi, Eylül-Ekim, 2013.2.Kurtoğlu A., Sofuoğlu S. D., Mobilya ve Ağaç İşlerinde Kullanılan Ahşap Malzemeler 2, Mobilya Dekorasyon Dergisi, 119, Kasım-Aralık, 2013.3.Malkoçoğlu, A., Özdemir, T., ve Arz, N., Mobilya ve Doğrama Endüstrilerinde Ahşap Malzemenin Kullanımı ve Özellikleri, Mobilya Dekorasyon Dergisi, 78, Mayıs-Haziran, 2007, 136-152.4.Malkoçoğlu, A., Mobilya Endüstrisi Basılmamış Ders Notları, KTÜ. Orman Fakültesi, 2015, Trabzon.5.Anonymous, Furniture and Joinery Industries for Developing Countries, Unido, Vienna, 1989.6.Anonymous, Wood Handbook: Wood As an Engineering Material, General Technical Report FPL-GTR-190, Madison, WI: U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Forest Product Laboratory, p2-1, 2010.7.Anonymous, The International Organization For Standardization, ISO/IEC Guide 2:2004(en), Standardization and related activities: General vocabulary.8.Berkel, A., Ağaç malzeme teknolojisi, I.cilt, İÜ., OF., Yayın no: 1448/147, İstanbul, 1970.9.Bozkurt, Y., Erdin, N., Ticarette Kullanılan Ağaçlarda Fiziksel ve Mekanik Özellikler, İÜ. Orman Fakültesi Dergisi, B serisi, 40, 1, 1990.10.Kolmann, F., Cole, W. A., Principles of Wood Science and Technology-I: Solid Wood, Berlin, Springer, Verlang, 1968.11.Bozkurt, Y., Erdin, N., Ticarette Önemli Yabancı Ağaçlar, Ders Kitabı, İÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Yayını, No: 3572, İstanbul, 1989.12.Bozkurt, Y., Göker, Y., Erdin, N., Emprenye Tekniği, İÜ Orman Fakültesi, Orman Endüstri Mühendisliği Bölümü, İÜ Yayınları, No: 3779, İstanbul, 1993.13.As, N., Koç, H., Doğu, D., Atik, C., Aksu, B., Erdinler, S., Türkiye'de Yetişen Endüstriyel Öneme Sahip Ağaçların Anatomik, Fiziksel, Mekanik ve Kimyasal Özellikleri, İÜ. Orman Fakültesi Dergisi, B serisi, 51, 1, 2001, 71-88.14.Doğu, D., Koç, H., As, N., Atik, C., Aksu, B., Erdinler, S., Türkiye'de Yetişen Endüstriyel Öneme Sahip Ağaçların Temel Kimlik Bilgileri ve Kullanıma Yönelik Genel Değerlendirme, İÜ. Orman Fakültesi Dergisi, B Serisi, 51, 2, 2001, 69-84.15.Anonim, Türk Standartları Enstitüsü, Necatibey Caddesi 112, Bakanlıklar, https://www.tse.org.tr, Ankara.16.Anonymous, American Society of The International Association for Testing and Materials (ASTM), West Conshohocken, Pennsylvania, http://www.astm.org, United States, 1898.17.Anonymous, Lumber Design Values for U.S.A., Approved by the American Lumber Standard Committee, Board of Review, July 2006.18.Anonymous, The Illustrated Guide to American Hardwood Grades, American Hardwood Export Council, 2015.19.Anonymous, American Softwood Lumber Standard, Voluntary Product Standard PS 20-15, National Institute of Standards and Technology, April 2015.